Chuck Palahniuk – „Fight club”

Kto z Was nie kojarzy filmu Davida Finchera z Edwardem Nortonem, Bradem Pittem i Heleną Bonham Carter? Nie skłamię, jeśli powiem, że to jeden z tych obrazów, który kojarzę z moimi nastoletnimi latami. Atmosfera Podziemnego kręgu, specyficzne sceny, niepodrabialny klimat i obrazy wypełnione perfekcyjnie dobranymi aktorami – wszystko to na zawsze zostanie w mojej pamięci. Trudno się dziwić, że bardzo chciałam poznać książkowy pierwowzór filmu, a gdy tylko do mnie dotarł, właściwie się na niego rzuciłam.

Jak radzić sobie z konsumpcjonizmem i ratować się przed upadkiem współczesnego świata? Główny bohater powieści poszukuje odpowiedzi i próbuje odnaleźć swoje miejsce w zmieniającej się rzeczywistości. Na jego drodze pojawia się silny i charyzmatyczny Tyler – człowiek, któremu nie sposób odmówić. To on przekonuje, że jedyną drogą życia jest destrukcja. Od jednego ciosu zadanego na tyłach knajpy rozpoczyna się budowanie idei klubów walki, których podstawową zasadą jest, aby nigdy o nich nie rozmawiać. Dziwnym trafem jednak wieść rozchodzi się dalej, a proceder rozrasta się w nieoczekiwanych kierunkach…

Zawsze ilekroć przestawię tę świętą kolejność i najpierw obejrzę film, a dopiero potem przeczytam książkę, nie jestem w stanie uniknąć porównań między jednym obrazem a drugim. Toczą one w mojej głowie zaciętą batalię i wciąż zastanawiam się, który był lepszy, pełniejszy i przekazywał więcej treści. Zazwyczaj wygrywa książka, ale nie jest to reguła i właśnie odstępstwem od niej będzie to, co mam do powiedzenia: w przypadku Fight clubu zdecydowanie bardziej spodobała mi się ekranizacja.

Wersja filmowa zyskuje dużą przewagę już na starcie, a jest nią sama konstrukcja powieści. Autor, jak sam przyznał w zamieszczonym na końcu książki wywiadzie, podczas pisania wielu części tekstu miał w głowie gotowe obrazy, a przelewając je na papier zdecydowanie ułatwił pracę reżyserowi. Znajdziemy tutaj wiele scen najzwyczajniej w świecie gotowych do tego, żeby ściśle przenieść je na ekran, przy tym jednak powieść Chucka Palahniuka wypada zdecydowanie mniej klarownie. Jest to zbiór poszarpanych, pourywanych obrazów przemieszanych z przemyśleniami głównego bohatera. Narracja jest pierwszoosobowa, więc czytelnik nie tylko ma wgląd we wszelkie zmiany zachodzące w postaci, ale też jest ich pierwszą bezpośrednią ofiarą. To my doświadczamy krótkich zdań, niepełnych myśli i otrzymujemy obrazy, które nie bardzo wiadomo, jak zinterpretować.

Zdecydowanie nie uważam za wadę tego, że podczas lektury musimy używać mózgu, aby dać sobie radę, jednak w przypadku Palahniuka mam wrażenie, że pewne normy zostały przekroczone – dla mnie była to książka, przez którą się brnie, a wysiłek intelektualny nie jest w tym przypadku przyjemny. Mocna scena na początek to zbyt mało, aby zainteresować większość, a nadążanie za kolejnymi przypomina trochę próbę podziwiania krajobrazu z wagonika kolejki górskiej – każda chwila nieuwagi odbiera nam jakąś część myśli, której nie potrafimy już z powrotem uchwycić i dopasować do reszty. Podobnie ma się z resztą sprawa z granicą dobrego smaku – choć autor nie stosuje nienaturalnie brutalnego języka, jego sceny balansują gdzieś pomiędzy bezczelnością a wulgarnością, częściej niestety przechylając się na stronę tej drugiej i wywołując w czytelniku niesmak.

Mówiąc szczerze nie wiem, jak poradziłabym sobie z lekturą, gdybym nigdy wcześniej nie zetknęła się z jej ekranizacją; prawdopodobnie brnęłabym przez tę opowieść, traciła wątek, a może nawet odłożyłabym ją przed zakończeniem, mimo że ma niecałe 300 stron. Nie jestem i chyba nigdy nie będę fanką prozy Palahniuka, a Fight club napisany jest naprawdę bardzo, bardzo specyficznie. Znajomość filmu zdecydowanie ułatwia odnalezienie się w myślach głównego bohatera i uporządkowanie treści, a także daje nadzieję na świetne zakończenie, które motywuje do czytania. Chociażby z tych względów odesłałabym Was raczej do wizji Davida Finchera niż tej, która była w tym przypadku pierwowzorem.