Nigdy nie przepadałam za nauką historii i powiem wprost –
winię za to system. Suche fakty, bezsensowna pamięciówka z dat i płaskie,
nijakie, martwe postaci, których nie da się lubić lub choćby nienawidzić. Nie
wiem, jak przetrwałabym edukację, gdyby nie dwoje naprawdę wspaniałych
historyków, z którymi zetknął mnie los, a którym wdzięczna jestem za to, że
nauczyli mnie myśleć i wyciągać wnioski – bo w końcu do tego winna służyć nauka
o dawnych dziejach. Dziś nie stronię od tematyki historycznej, choć od
podręczników zdecydowanie wolę historical fiction, które w niezwykłej otoczce
przemyca pewne istotne dla dziejów ludzkości fakty i wydarzenia. Muszę jednak
oddać sprawiedliwość Stephanowi Talty’emu – pokazał mi, że to, co prawdziwe,
także może być ciekawe. Prawdę mówiąc z ciężkim sercem klasyfikuję Agenta "Garbo" jako literaturę faktu. Barwny język opisu zwodzi czytelnika – autor snuje swą
opowieść zupełnie nie jak historyk, stylem przypomina raczej wytrawnego
literata.
Również tematyka powieści jest niezwykle ciekawa – autor postawił
sobie za cel opowiedzieć historię jednego z najsłynniejszych szpiegów II wojny
światowej. Juan Pujol Garcia przez lata zwodził niemiecki wywiad jako podwójny
agent na zleceniach aliantów, a czynił to wyłącznie dzięki… wyobraźni.
Rozpoczynając działania nie miał nic oprócz wielu nieudanych interesów, które
pozostawił za sobą, a także własnego umysłu i determinacji – to właśnie ta
ostatnia pozwoliła mu zajść tak wysoko. Tworząc barwne opowieści, oparte
zaledwie na strzępkach faktów, zdobył zaufanie najpierw Niemców, a później
aliantów i to tym ostatnim służył w czasie wojny, prowadząc działania
dezinformacyjne. Do jego zasług należy między innymi zmylenie przeciwnika w
sprawie desantu wojsk w Normandii.
Książka zawiera wiele smaczków, drobnych opowieści, przy
których nie sposób się nie uśmiechnąć. Przesyłanie podręcznika lotnictwa
zapieczonego w cieście, pierwsze próby z atramentem sympatycznym, świetnie
prosperująca siatka zmyślonych agentów, czy też przekonanie Niemców, że tekturowe
makiety mają posłużyć aliantom w prawdziwej wojnie… Pujol przez całą swoją
karierę wznosił się na wyżyny własnych możliwości i każde zadanie wykonywał na
100%. Czasem nie sposób zrozumieć, jakim cudem ktokolwiek mógł mu wierzyć,
warto jednak pamiętać, że w tamtym czasie każda informacja była na wagę złota,
a działania agenta ‘Garbo’ nie były bynajmniej przypadkowe. Za każdym jego krokiem
stało wielu pracowników wywiadu i to również im oddana jest w tej książce
sprawiedliwość.
Warto również dodać, że tekst jest naprawdę dobrze
opracowany pod względem technicznym. Choć lektury nie przerywają nam irytujące
przypisy, w dowolnej chwili możemy sprawdzić pochodzenie cytatu w indeksie z
tyłu książki. Zajrzenie tam daje czytelnikowi pełen obraz na źródła i mnogość
faktów, jakimi posłużył się autor, a których w ogóle nie odczuwa się podczas
lektury. Drugą zaletą jest Dramatis Personae oraz dodatek dotyczący
wspominanych w tekście organizacji – idealne rozwiązanie dla kogoś takiego jak
ja, kto potrafi zgubić się w gąszczu nieznanych pojęć.
Jakby dla równowagi tekst posiada również kilka mankamentów –
najbardziej znaczącym jest forma jego wydania. Z racji opisowego charakteru
tekstu akapity są długie, dialogi pojawiają się rzadko, a tekst już sam w sobie
jest dość zbity i męczący dla oka. Dodatkowo, jakby dla podkreślenia tego
faktu, wydawnictwo dołożyło niewielką i bardzo spójną czcionkę. Niestety, w
efekcie musiałam co jakiś czas przerywać lekturę, co było dość irytujące. Na
szczęście treść była ciekawa i wciągająca, a wspomniana na początku narracja
dodatkowo umilała lekturę. Muszę przyznać, że choć mogłam się domyślać, jakie będą
dalsze wydarzenia, brnęłam dalej, ciekawa spojrzenia autora na te kwestie. Ta
fabularyzowana opowieść pozwoliła mi szerzej spojrzeć na tematykę akcji
dezinformacyjnych i pracę szpiegów w czasie II wojny światowej. Fani tej
tematyki z pewnością będą usatysfakcjonowani lekturą, jednak tak naprawdę
książka powinna spodobać się wielu osobom. To ciekawa opowieść o człowieku,
który nie mając nic, wspiął się na sam szczyt i osiągnął sukces.
Za możliwość przeczytania książki dziękuję serdecznie Business and Culture oraz Wydawnictwu Muza SA.
___________________________
Książka bierze udział w wyzwaniu "Grunt to okładka" (czerwcowy motyw - niebo).
